Finansal Kiralama Sözleşmesi

FİNANSAL KİRALAMA (LEASİNG) SÖZLEŞMELERİ

Kiralayanın, bir malın zilyetliğini kiracıya bir bedel karşılığında devretmesine ilişkin yapılan sözleşmelerdir. Bu sözleşme tipine ilişkin kanun düzenlemesi mevcut olup, Türk Borçlar Kanunu kira sözleşmelerine ilişkin hükümlerden farklı ve bağımsızdır. 6361 Sk. Tanımlar Başlıklı 3. Maddenin 1. Fıkra ç bendine göre Finansal kiralama: Bir finansal kiralama sözleşmesine dayalı olmak koşuluyla, bu Kanun veya ilgili mevzuatı uyarınca yetkilendirilen kiralayan tarafından finansman sağlamaya yönelik olarak bir malın mülkiyetinin kira süresi sonunda kiracıya devredilmesi; kiracıya kira süresi sonunda malın rayiç bedelinden düşük bir bedelle satın alma hakkı tanınması; kiralama süresinin malın ekonomik ömrünün yüzde sekseninden daha büyük bir bölümünü kapsaması veya finansal kiralama sözleşmesine göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin toplamının malın rayiç bedelinin yüzde doksanından daha büyük bir değeri oluşturması hâllerinden herhangi birini sağlayan kiralama işlemini,..” ifade eder. Burada kiralayanın malı temin ettiği kişiler üçüncü kişiler olabileceği gibi kiracı da olabilmektedir.

Kiralayan; 6361 Sayılı Kanun uyarınca katılım bankaları, finansal kiralama şirketleri ve kalkınma ve yatırım bankalarıdır.

Kiracı; finansal kiralamayı kabul eden ve her türlü faydayı elde etmek amacıyla sözleşmeye konu malın zilyetliğini devir alan kişidir. Bu kişiler genelde kiralayan gibi tacir olmakta ise de bazen tüketicilerin de bu sözleşmelerin kiracı olarak tarafı olduğu görülmektedir.

Kiralanan; taşınır ve taşınmazlar olmak üzere, kiralanan tarafından üçüncü kişiler yahut kiracıdan temin edilen ve kiracıya zilyetliği devredilen mallardır. Asli niteliğini koruyan her mal kiralanan olarak sözleşmenin konusu olabilmektedir.

Finansal Kiralama Sözleşmelerinin kısaca tarihçesine ve ortaya çıkma sebeplerine değinmek gerekirse; yatırım ve finansman sağlamak amacı ile yirminci yüzyıl başlarında ABD’de ortaya çıkmış ve hem ticaretin çeşitli kollarında hem de tüm dünyada hızla yayılmaya başlamıştır. Türkiye ise bu sistemle 1980li yıllarda tanışmış, 28.06.1985 yılında Resmi Gazete’de yayınlanan 3226 Sk. Mülga kanun ile hukuk düzenimizde yer bulmuştur, günümüzde ise 13.12.2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan 6361 Sk. ile uygulanmaya devam etmektedir.

Sözleşmeye Konu Olabilecek Mallar

Sözleşme ile kiralanan mal taşınır veya taşınmaz olabilmektedir. Ancak bilgisayar yazılımlarının çoğaltılmış nüshaları dışında fikri ve sınai haklar bu sözleşmenin konusu dışında tutulmuştur.

Şekil Şartı ve Tescil Hükümleri

Finansal kiralama sözleşmesi, yazılı veya uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle mesafeli olarak ya da mesafeli olsun olmasın Kurulun yazılı şeklin yerine geçebileceğini belirlediği ve bir bilişim veya elektronik haberleşme cihazı üzerinden gerçekleştirilecek ve müşteri kimliğinin doğrulanmasına imkân verecek yöntemler yoluyla kurulacak şekilde yapılabilmektedir.  Böylelikle, 6361 Sk. ile birlikte sözleşmenin geçerli olabilmesi için noterde düzenlenmesi şartı kaldırılmıştır. Ancak kiralanan taşınmaz ise sözleşme tapu kütüğüne, sicili olan taşınırlar ise sözleşme taşınır mallar siciline şerh ve tescil edilirler ve Birlik’e bildirilirler.(Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Birliği. Tüzel kişiliği haiz kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarıdır.) Diğer mallar ise Birlik tarafından tutulan özel sicile tescil edilirler. Yurt dışından yapılacak finansal kiralama sözleşmeleri Birlik tarafından tescil edilir. Bu sicil herkese açık olup 3. Kişilerce bu kaydın bilinmediği iddiasında bulunulamaz.

Tarafların Hak ve Borçları

Bu sözleşmeler, tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerdir, sözleşmenin hem kiracısına hem de kiralayanına birtakım haklar sağlar ve borçlar yükler.

Kiracının hak ve borçları;

-        Bedel ödeme borcu bulunmaktadır. Sözleşmede açıkça belirtilmiş ise, kiracı mal henüz kendisine teslim edilmemiş olsa bile sözleşme tarihi itibari ile bedel ödeme sorumluluğu içerisine girebilir. Bedelde temerrüde düşülmesi ve kiralayan tarafından verilen 30 günlük süre (Sözleşmede mülkiyeti devir hükmü varsa 60 günlük süre) içerisinde bedel ödenmemiş ise kiralayan sözleşmeyi feshedebilir.

-        Sözleşmeye aykırı hareket etmeme borcu bulunmaktadır. Aksi halde karşı taraf sözleşmeyi Kanun uyarınca feshedebilir.

-        Kiralananı özenle kullanma borcu bulunmaktadır. Malı itina ile kullanarak her faydayı elde edebilir.

-        Kiralananın gerekli bakım ve onarımına katlanma borcu bulunmaktadır. Sözleşme ile aksi kararlaştırılabilir.

-        Kiralanın sigorta primlerini ödeme borcu bulunmaktadır. Sözleşmede hüküm var ise malı sigortalatmak zorundadır.

-        Sözleşme ile kiracıya malı satın alma hakkı tanınabilir.

-        Sözleşme boyunca malın sigorta tarafından karşılanmayan hasar ve kaybından kiracı sorumludur.

-        Konut finansmanı kapsamında kiralayana bilgi vererek, diğer hallerde sözleşmeye eklenen hüküm olması şartı ile zilyetliği, kiracı sıfatını, hak ve borçlarını devretme hakkı bulunmaktadır.

-        Sözleşmenin feshi halinde malı iade borcu bulunmaktadır.

-        Sözleşmede hüküm var ise, sözleşme süresi sonrasında malın mülkiyetini satın alma hakkı bulunmaktadır.

Kiralayanın hak ve borçları;

-        Sözleşmede aksi düzenlenmedikçe, kiralamaya konu malı iki yıl içerisinde kiracıya teslim etme borcu vardır. Teslim etme borcunun kiralayanın kusur ve ihmaline dayanan sebeplerle yerine getirilmemesi halinde 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun borcun ifa edilmemesi halinde karşı tarafın haklarını düzenleyen hükümleri uygulama alanı bulur.

-        Sözleşmeye aykırı hareket etmeme borcu bulunmaktadır. Aksi halde karşı taraf sözleşmeyi Kanun uyarınca feshedebilir.

-        Kiralananı sözleşme boyunca kiracının kullanımına ve fayda sağlamasına imkan sağlama borcu bulunmaktadır. Ancak sözleşmede aksi bir düzenleme yok ise sözleşme ilişkisi içerisinde iken kiralanan malın mülkiyetini yine Kanun kapsamında kiralayan sıfatını haiz olacak kişilere devredebilecektir. Bu durum kiralayan tarafından kiracıya bildirilmelidir.

-        Sözleşmede kiracının mülkiyeti satın hakkı alma hakkı hükmü bulunması ve kiracının bu hakkı doğumundan itibaren otuz günlük süre içinde kullanmaması halinde ve malın kiralayana iade edilmemesi durumunda, taraflar arasında yapılan sözleşmede bu hususta karara varılmış olması ve kiracıya konu hakkında tebligat yapılmış veya adresinde bulunmadığından tebligatın yapılamamış olması kaydıyla kiralayan tek taraflı olarak kiralananı kiracıya devir ile ilgili her türlü işlemi yapabilir. Bu kapsamda mülkiyeti devir işlemi ile ilgili kiralayan tarafından yapılan tek taraflı talepler ilgili sicil tarafından yerine getirilir.

Sözleşmenin Sona Erme Halleri ve Sona Ermenin Sonuçları

Mülga kanunda yer alan leasing sözleşmelerinde belli bir süre feshedilmeme şartı 6361 Sayılı Kanun ile kaldırılmıştır.

-        Kiracının ölümü, iflası, fiil ehliyetini kaybetmesi, sözleşme süresinin dolması hallerinde sözleşme sona erer. Ancak bu durumun aksi sözleşme ile kararlaştırılabilir.

-        Taraflar sürenin dolmasından üç ay önce anlaşarak sözleşmeyi uzatabilirler.

-        Kiracının tasfiye sürecine girmesi veya sözleşmeye konu malın tahsis edildiği işletmesini tasfiye etmesi hallerinde de talebi halinde sözleşmede aksine hüküm yoksa sözleşme süresinden önce sona erebilir.

-        Taraflardan birinin sözleşmeye aykırı hallerde bulunması halinde diğer tarafın sözleşmeyi devam ettirmesinin beklenemeyeceği durumlarda sözleşme feshedilebilir.

-        Kiracı bedel ödeme borcunda temerrüde düşmesi ve kiralayan tarafından verilen 30 günlük süre (mülkiyet devir hükmü varsa 60 günlük süre) içerisinde bedeli ödememesi halinde ise kiralayan sözleşmeyi feshedebilir. Kiracı, bir yıl içinde sözleşmede yer alan kira bedellerinden üçünü veya üst üste ikisini zamanında ödemez ve kendisine ihtar gönderilir ise kiralayan sözleşmeyi feshedebilir.

Kiracı, sözleşmede mülkiyeti satın alma hakkına dair bir hüküm yoksa veya bu hükmün olmasına karşın bu hakkı kullanmamış ise sözleşme sona erdikten sonra sözleşmeye konu malı kiralayana derhal geri vermek zorundadır. Sözleşmeyi kiralayan yahut tasfiye sürecine giren kiracının feshetmesi halinde, iade edilen malın üçüncü kişilere satılması ya da finansal kiralama ile kiralanması hâlinde sözleşmede aksi bir değer kararlaştırılmadıkça satış bedelinin, vadesi gelmemiş finansal kiralama bedelleri ile varsa kiralayanın bunu aşan zararı toplamından düşük olması durumunda aradaki fark kiracı tarafından kiralayana ödenir. Sözleşmede aksi bir değer kararlaştırılmadıkça iade edilen malın satış bedelinin, vadesi gelmemiş finansal kiralama bedelleri ile varsa kiralayanın bunu aşan zararı toplamından yüksek olması durumunda aradaki fark kiralayan tarafından kiracıya ödenir.

Sözleşme kiracı tarafından feshedilirse, kiracı malı iade etmekle beraber kiralayandan zararını talep edebilir.

6361 Sayılı Kanun Kapsamındaki İlgili Suçlar

MADDE 46 - (1) Bu Kanuna göre alınması gereken izinleri almaksızın finansal kiralama, faktoring (DEĞİŞİK İBARE RGT: 07.03.2021 RG NO: 31416 KANUN NO: 7292/11) , finansman ve tasarruf finansman faaliyetlerinde bulunan kişiler, iki yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Bu suçun yararına olarak işlendiği tüzel kişi hakkında tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur. Ayrıca, bu suçun bir iş yeri bünyesinde işlenmesi hâlinde bu iş yerlerinin bir aydan bir yıla kadar, tekerrür hâlinde ise sürekli olarak kapatılmasına karar verilebilir.

(2) Bu Kanuna göre alınması gereken izinleri almaksızın ticaret unvanlarında, her türlü belge, ilan ve reklamlarında veya kamuoyuna yaptıkları açıklamalarda şirket gibi faaliyet gösterdikleri izlenimini uyandıracak söz ve deyimleri kullanan kişiler, üç aydan bir yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Ayrıca, bu iş yerlerinin bir aydan bir yıla kadar, tekerrür hâlinde ise sürekli olarak kapatılmasına karar verilebilir.

(3) Birinci ve ikinci fıkralara aykırılık hâlinde (DEĞİŞİK İBARE RGT: 07.03.2021 RG NO: 31416 KANUN NO: 7292/11) Kurumun ilgili Cumhuriyet başsavcılığını muhatap talebi üzerine, sulh ceza hâkimince, dava açılması hâlinde davaya bakan mahkemece iş yerlerinin faaliyetleri ve reklamları geçici olarak durdurulur, ilanları toplatılır. Bu tedbirler, hâkim kararıyla kaldırılıncaya kadar devam eder. Bu kararlara karşı itiraz yolu açıktır.

(EKLENMİŞ FIKRA RGT: 07.03.2021 RG NO: 31416 KANUN NO: 7292/11)

(4) Bu aykırılıkların internet ortamında gerçekleşmesi hâlinde Kurum tarafından içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verilebilir. Karar uygulanmak üzere Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna gönderilir.

(EKLENMİŞ FIKRA RGT: 07.03.2021 RG NO: 31416 KANUN NO: 7292/11)

(5) İzinsiz tasarruf finansman faaliyetinde bulunan şirketler hakkında Kurul, 50/A maddesinin birinci fıkrası kapsamında tasfiye kararı verebilir. Hakkında tasfiye kararı verilen şirketlerle ilgili olarak aynı maddenin ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkraları uygulanır.

MADDE 47 - (1) Bu Kanunla yetkilendirilen mercilerin ve denetim görevlilerinin istedikleri bilgi ve belgeleri vermeyen kişiler bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş yüz günden bin beş yüz güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.
(2) Bu Kanunla yetkilendirilen denetim görevlilerinin görevlerini yapmalarına engel olan kişiler iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

MADDE 48 - (1) Şirketin bu Kanunda gösterilen merciler ile denetim görevlilerine ve mahkemelere verdiği veya yayımladığı belgelerdeki gerçeğe aykırı beyanlardan dolayı, bunları ve bunların düzenlenmesine esas teşkil eden her türlü belgeleri imza edenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin beş yüz günden az olmamak üzere adli para cezası ile cezalandırılır.